Wynagrodzenie biegłych sądowych w Polsce od lat budzi kontrowersje i dyskusje. Choć ich rola jest kluczowa dla funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, to ich zarobki często pozostawiają wiele do życzenia. W tym artykule przyjrzymy się, ile naprawdę zarabiają biegli sądowi oraz jakie są stawki wynagrodzeń dla różnych specjalizacji.
Jakie są stawki wynagrodzeń dla biegłych sądowych?
Stawki wynagrodzeń dla biegłych sądowych są ustalane na podstawie procentu od tzw. kwoty bazowej, która w 2024 roku wynosi 1789,42 zł brutto. Podstawowe stawki wynoszą od 1,28% do 1,81% tej kwoty, co przekłada się na zarobki w przedziale od 22,90 zł do 32,39 zł za godzinę pracy. Dla biegłych z doktoratem stawka wynosi 3,33%, co daje około 59,58 zł, natomiast dla biegłych z habilitacją 4,02% – około 71,93 zł. Profesorowie mogą liczyć na 5,13%, co daje około 91,79 zł za godzinę.
Pomimo podwyższenia stawek procentowych, nadal pozostają one w granicach minimalnych stawek godzinowych za pracę, co czyni tę pracę mniej atrakcyjną finansowo:
- Podstawowe stawki: od 29,88 zł/godz. do 42,23 zł/godz.
- Stawki dla profesorów: 91,80 zł/h
- Stawki dla doktorów habilitowanych: 71,93 zł/h
- Stawki dla doktorów: 59,59 zł/h
Problemy z wynagrodzeniami biegłych sądowych
Biegli sądowi od lat zmagają się z problemem niskich wynagrodzeń, które nie są adekwatne do ich specjalistycznej wiedzy i nakładu pracy. Od 2008 roku kwota bazowa wzrosła zaledwie o 22,96 zł, co oznacza, że stawki dla biegłych są coraz mniej konkurencyjne w porównaniu z innymi profesjami. W tym samym okresie przeciętne wynagrodzenie w Polsce wzrosło o około 145%, co pokazuje, jak bardzo wynagrodzenia biegłych sądowych odstają od średniej krajowej.
„Nie ma żadnego sprawdzenia kompetencji kandydata na biegłego. Żeby trafić na listę wystarczy spełnić kryteria formalne, czyli podać wiek, wykształcenie i informacje o karalności. Sprawdzenie jakościowe nie istnieje. I to jest oczywiście błąd.”
Dlaczego wynagrodzenia biegłych sądowych są tak niskie?
Jednym z głównych problemów jest brak waloryzacji kwoty bazowej, która jest podstawą do obliczania wynagrodzeń. Ponadto, wciąż brakuje systemowych rozwiązań, które mogłyby podnieść atrakcyjność tego zawodu. Istnieją również problemy z samą procedurą przyznawania wynagrodzeń, które jest skomplikowane i czasochłonne, co zniechęca wielu specjalistów do podjęcia pracy jako biegły sądowy.
Proces przyznawania wynagrodzeń biegłym sądowym
Procedura przyznawania wynagrodzeń biegłym sądowym jest dość złożona, a jej odmiany funkcjonują w trzech głównych wersjach:
- Klasyczna wersja, gdzie biegły składa wniosek z fakturą i kartą pracy, a sąd przyznaje wynagrodzenie w całości, części lub wcale.
- Oznaczenie wynagrodzenia z góry przez sędziego, co jest rzadko stosowane w praktyce.
- Ustalenie wynagrodzenia z góry na podstawie kwoty wskazanej przez biegłego, co praktycznie nie funkcjonuje.
W praktyce większość wynagrodzeń ustalana jest według klasycznej procedury, co oznacza, że biegli muszą często długo czekać na wypłatę swoich należności.
Rola biegłych sądowych w systemie sprawiedliwości
Biegli sądowi pełnią kluczową rolę w systemie sprawiedliwości. Ich opinie są często decydujące w sprawach sądowych, zarówno cywilnych, jak i karnych. Dzięki ich specjalistycznej wiedzy sądy mogą podejmować bardziej świadome decyzje. Jednak niskie wynagrodzenia i skomplikowane procedury znacząco utrudniają funkcjonowanie tego zawodu.
Jakie są wymagania, aby zostać biegłym sądowym?
Aby zostać biegłym sądowym, kandydat musi spełniać szereg wymagań, w tym posiadać odpowiednie wykształcenie i doświadczenie zawodowe. Biegły musi również dawać rękojmię należytego wykonywania obowiązków i wyrazić zgodę na ustanowienie go biegłym.
„Biegły psycholog sądowy działa głównie w kontekście prawnym – jego zadaniem jest dostarczenie opinii i ekspertyz, które mają pomóc sądowi w wydaniu sprawiedliwego wyroku.”
Wnioski z analizy wynagrodzeń biegłych sądowych
Analiza wynagrodzeń biegłych sądowych pokazuje, że ich zarobki są nieadekwatne do posiadanej wiedzy i umiejętności. Niskie wynagrodzenia odstraszają wielu potencjalnych kandydatów oraz prowadzą do sytuacji, w której na rynku brakuje kompetentnych specjalistów. Konieczne są zmiany systemowe, które umożliwią podniesienie stawek i poprawę warunków pracy biegłych sądowych.
Podsumowując, biegli sądowi odgrywają nieocenioną rolę w systemie sprawiedliwości, jednak ich wynagrodzenia i warunki pracy wymagają pilnej poprawy, aby mogły odpowiadać ich odpowiedzialności i profesjonalizmowi.
Co warto zapamietać?:
- Wynagrodzenia biegłych sądowych w Polsce w 2024 roku wynoszą od 22,90 zł do 91,79 zł za godzinę, w zależności od stopnia naukowego.
- Kwota bazowa dla obliczania wynagrodzeń wynosi 1789,42 zł brutto, co prowadzi do minimalnych stawek godzinowych.
- Od 2008 roku kwota bazowa wzrosła jedynie o 22,96 zł, podczas gdy przeciętne wynagrodzenie w Polsce wzrosło o 145% w tym samym okresie.
- Procedura przyznawania wynagrodzeń jest skomplikowana, co wydłuża czas oczekiwania biegłych na wypłatę należności.
- Wymagana jest odpowiednia wiedza i doświadczenie, aby zostać biegłym sądowym, co podkreśla znaczenie ich roli w systemie sprawiedliwości.
